[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Alfred Russel Wallace

- Urodzony 8 stycznia 1823 w Usk na pograniczu Anglii i Walii, zmarł 7 listopada 1913 w Broadstonie;

- Zajmował się biologią, geografią, geologią, botaniką i etnografią;

- W latach 1848-1850 uczestniczył w ekspedycji naukowo-badawczej do Ameryki Południowej w raz ze swoim przyjacielem Henrym Walterem Batesem. W czasie podróży zbierał okazy przyrodnicze Amazonii, głównie w dorzeczu Rio Negro, by sprzedać je do europejskich muzeów. Po powrocie do Anglii wydał rozprawę o zastosowaniach palm oraz wspomnienia z pobytu w Amazonii.

Nadal kontynuował podróże. W połowie 1854 roku dotarł Archipelag Malajski. Spędził tam osiem lat, a plonem jego wypraw badawczych na poszczególne wyspy stało się ponad 125 tysięcy zebranych okazów (głównie owadów i ptaków), w tym reprezentujące około tysiąca gatunków nowych dla nauki. Poczynił pierwsze terenowe obserwacje orangutanów i nowogwinejskich rajskich ptaków.

W latach 1855-1857 opublikował teksty postulujące zachodzenie ewolucji (np. "O prawach, które regulują wprowadzanie nowych gatunków"). Zwróciły one uwagę geologa Karola Lyellego, który poinformował o nich Karola Darwina. Darwin posiadał własne niepublikowane prace na temat tych zagadnień. Dopiero jednak list od Wallace'a do Darwina stanowił punkt zwrotny. W czerwcu 1858 roku Darwin otrzymał rękopis Wallace'a "O dążności odmian do nieskończonego odbiegania od typu pierwotnego"

Przyjaciele Darwina doprowadzili do tego, że 1 lipca 1858 roku na posiedzeniu Towarzystwa Linneuszowego w Londynie pod nieobecność obu autorów odczytano najpierw dwa teksty Darwina (szkic teorii z 1844 roku i list z 1857 streszczający zarys aktualnej wersji) oraz rozprawę Wallace'a.

Można jednak uznać Wallace'a za niezależnego współodkrywcę teorii ewolucji drogą doboru naturalnego - i mówić o teorii Darwina-Wallace'a - choć on sam dżentelmeńsko zawsze przyznawał palmę pierwszeństwa Darwinowi.

Do 1862 roku prowadził dalsze badania w rejonie Indonezj. Stając się najwybitniejszym znawcą malajskiej przyrody i pionierem biogeografii. Do dziś strefę rozgraniczającą krainę orientalną i australijską zoogeografowie nazywają Wallaceą.

W latach 60, przedstawił wyjaśnienie w kategoriach doboru naturalnego genezy sześciokątnych komórek plastra pszczelego, wysunął hipotezę genezy zróżnicowania rasowego ludzkości i pochodzenia człowieka, zajmował się też problematyką przystosowawczego znaczenia ubarwienia zwierząt (godowego, odstraszającego i maskującego) oraz ewolucji widzenia barwnego, rozwinięciem koncepcji mimikry muellerowskiej (upodabniania się wyglądem gatunków trujących lub jadowitych), przystosowawczym znaczeniem starzenia się i śmierci osobników; wprowadził pojęcie polimorfizmu (na oznaczenie występowania różnych typów morfologicznych w obrębie gatunku, np. "kast" owadów społecznych); wskazał na mechanizm doboru rozrywającego prowadzącego do powstawania izolacji rozrodczej ("efekt Wallace'a") i podał selekcjonistyczne wyjaśnienie wędrówek ptaków. Już początkach XX wieku domyślał się, że marsjańskie bieguny pokrywają nie czapy lodowe, lecz zamarznięty dwutlenek węgla, a także był prekursorem hipotezy "wielkiego zabijania", w myśl, której to człowiek przyczynił się do zagłady wielkich ssaków epoki lodowcowej. Zwrócił uwagę na rolę popiołu wulkanicznego i pustynnego pyłu jako jąder kondensacji opadów atmosferycznych oraz wysunął hipotezy na temat mechaniki ruchu lodowców. Był pionierem egzobiologii - proponując oszacowanie prawdopodobieństwa występowania poza Ziemią warunków umożliwiających życie.

Do końca życia uważał, że choć dobór naturalny tłumaczy ewolucję biologiczną - zróżnicowanie taksonomiczne różnych gatunków i rozmieszczenie biogeograficzne - to jednak nie może wyjaśnić fenomenu życia ani świadomości. Wallace postulował więc, że przynajmniej powstanie pierwszej istoty żywej i pierwszego świadomego człowieka (z małpich przodków) wymagało ingerencji z zewnątrz. Wallace jest uważany za twórcę tzw. zasady antropicznej, czyli tezy, że wszechświat musi spełniać dość mało prawdopodobne warunki, by mogło w nim powstać i utrzymać się życie, zwłaszcza inteligentne. A więc zaistnienie człowieka wymagało splotu bardzo szczególnych okoliczności.

Najważniejsze dzieła:

1885 - O prawie kierującym powstaniem gatunków; 1858 – O dążeniu odmian do nieograniczonych odchyleń od pierwotnego typu; 1870 – Archipelag Malajski kraina orangutana i ptaka rajskiego; 1886 - Geograficzne rozmieszczenie zwierząt; 1880 – Życie na wyspach;