[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Kraków, 27.05.2012r.

Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – biologia

i rozmnażanie

Wykonała: Aldona Witkowska

I.        Wstęp

Cytryniec Chiński Schisandra chinensis (Turcz.) Baill należy do rodziny cytryńcowatych (Schisandraceae). Nazwa cytryniec Schisandra wywodzi się od gr. schizein = m.in. oddzielać + aner, andros = mężczyzna, bowiem kwiaty są rozdzielnopłciowe. Jest to ciekawe, wieloletnie pnącze o właściwościach leczniczych.

Występuje również pod nazwami: limonnik kitajskij (Rosja, kraje byłego Związku Radzieckiego), Chinese Magnolia Vine, Five-Flavor Seed, Schizandra (kraje anglosaskie), Wu Wei Tzu, Wu Wei Zi (owoc o pięciu smakach) (Chiny). W farmakologii surowiec do wyrobu leków nosi łacińską nazwę Schizandrae Fructus.

Jest to roślina występująca w wielu regionach Chin, Korei, Japonii i Rosji, zwykle w podszyciu lasów mieszanych, nad rzekami i strumieniami.

Ciekawostką jest, że w Chinach Cytryniec nazywany jest „rośliną o pięciu smakach”. Tzn. o słodkiej skórce, kwaśnym miąższu, cierpkich nasionach z żywicznym posmakiem i słonym wyciągu z nasion.

II.     Morfologia

Cytryniec chiński jest to pnącze owijające się pędami, do około 12 m wysokości. Cechą charakterystyczną rośliny jest to, że wszystkie części po roztarciu lub rozgnieceniu aromatycznie  pachną.

ü      Pędy są szorstkie od licznych przetchlinek. W węzłach na pędzie znajdują się zwykle 3 pąki, w rzędzie obok siebie. Pędy roczne w stanie bezlistnym są cienkie, w przekroju poprzecznym koliste, rdzeń duży o charakterystycznym, ciemnozielonym kolorze, drewno jasnozielone. Kora starych łodyg łuszczy się i ma kolor cynamonowy, a u młodych jest jaśniejsza, gładka z metalicznym połyskiem.

ü      Liście ogonkowe ułożone w pęczkach skrętolegle, najczęściej eliptyczne lub odwrotniejajowate o ok. 5 – 14 cm. długości i ok. 5 cm szerokości. Brzeg mają drobnoząbkowany, nasada jest klinowata. Na końcu są zaostrzone, po roztarciu przyjemnie pachną. Dekoracyjne.

ü      Kwiaty cytryńca są rozdzielnopłciowe o średnicy ok. 2 cm, jedno- lub dwupienne zwisające na długich szypułkach (do 4 cm dł.), zebrane po 2-5 w kątach liści u nasady tegorocznych krótkich pędów bocznych (1,5 cm ø). Ponadto zawierają 6-9 kremowobiałych lub różowawych elementów okwiatu tzn. tepale, które są pachnące. Pręciki kwiatu u nasady są zrośnięte, słupki liczne, wolne, ustawione na główkowatej, silnie wydłużającej się w czasie owocowanie osadce. Kwitnie od 4-5 roku życia w maju i na początku czerwca.

ü      Owoc stanowi kłosowata kiść złożona z aromatycznych, 1- lub 2-nasiennych szkarłatnoczerwonych jagód (średnica 1 jagody wynosi ok 1 cm.). Jedna kiść złożona jest średnio z od 10 do 40 kulistych jagód. Owoce dojrzewają we wrześniu - październiku. Z jednej rośliny można zebrać od 1 do 5 kg owoców. Nasiona są błyszczące, nerkowate, żółtobrązowe, (w czasie przechowywania stają się matowe i ciemnieją) z mocną, twardą i kruchą łupiną.

III.   Biologia

Cytryniec chiński rośnie dziko w Chinach, Korei i na Sachalinie. Jest to roślina odporna na mrozy, wytrzymująca do ponad -30 stopni, osiągająca wysokość do około 12 metrów (przyrost roczny wynosi ok. 1 m.). Ciemnobrunatne, giętkie pędy owijają się lewoskrętnie wokół podpór, bądź też ścielą się swobodnie po podłożu. Wraz z nadejściem jesieni liście cytryńca przebarwiają się na cytrynowożółty lub żółtobrunatny kolor i powoli zaczynają opadać.

Fot.1. Przebarwiające się liście cytryńca chińskiego

Na przełomie maja i czerwca ukazują się na roślinach niepozorne, kremoworóżowe, przyjemnie pachnące kwiaty. Zebrane w grona zwisają na różowoczerwonych szypułkach. Jest to roślina dwupienna (osobno osobniki żeńskie i męskie) lub jednopienna rozdzielnopłciowa (kwiaty męskie i żeńskie osobno na tym samym egzemplarzu). Pogoda, warunki uprawy oraz dojrzałość roślin decydują o tym, który rodzaj kwiatów dominuje na roślinie. Starsze egzemplarze wytwarzają więcej kwiatów żeńskich. Na przełomie sierpnia i września pojawiają się...