[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Aleksandra Wewiórska

Administracja gr. 3

T: Kryminologiczne aspekty przestepczości nieletnich

W życiu codziennym spotykamy się z takimi czynami, które zakłócają ład społeczny i z takimi zachowaniami, które są szczególnie użyteczne i pożądane.

Czynom takim towarzyszy zazwyczaj rzecz ważna-reakcja otoczenia: pochwalenie lub potępienie określonego postępowania, choć zdarza się również i obojętność.

Przestępczość nieletnich jest poważnym problemem na całym świecie. Jest ona przedmiotem wielu badań naukowych przeprowadzonych również w Polsce.

Walka z niekorzystnymi zjawiskami społecznymi, do których zaliczamy przestępczość i demoralizację nieletnich, wymaga okreslenia i poznania czynników, które je wywołują. W rozwoju psychicznym dziecka, o jego przystosowaniu względnie nie przystosowaniu decyduje wiele czynników powiązanych ze sobą.Działanie ich zależy od indywidualnych układów i od całokształtu sytuacji, w której znajduje się dziecko również od jego właściwości psychicznych, otoczenia, sposobu realizowania przez nie własnych zadań życiowych.

Przyczyny wykolejania społecznego nieletnich są różne złożone, tak jak objawy, postawy, formy zachowania oraz motywacja postepowania niezgodnego z zasadami moralnymi czy obyczajowymi. Niedostosowanymi społecznie są jednostki, które nie są zdolne pełnić ról społecznych zgodnie z oczekiwaniami, jak również te które nie są skłonne ich pełnić w skutek negatywnego ustosunkowania się wobec oczekiwań społecznych.

W drugim przypadku mamy doczynienia z wykolejeniem społecznym, którym jest zachowanie naruszające normy prawne, obyczajowe i moralne obowiązujące w społeczeństwie, jak i również negatywny stosunek do tych norm.

              Sprawy dotyczące nieletnich reguluje Ustawa z 26 pażdziernika 1982 o postępowaniu w sprawach nieletnich. Została ona stworzona w celu przeciwdziałania demoralizacji i przestepczości nieletnich oraz stwarzania im warunków, które pozwolą im wrócić do normalnego życia. Nieletni popełniający czyn karalny odpowiadają na podstawie przepisów wynikających z wyżej wymienionej ustawy, a w niektórych sytuacjach na podstawie kodeksu karnego.

              Według ustawy o postepowaniu w sprawach nieletnich pojęcie „nieletni’’ zostało zróżnicowane w zależności od wieku osób i rodzaju postepowania do których stosowane mogą być poszczególne postepowania (art.1 & 1 pkt 1-3 u.p.n.):

1.     Nieletnim w zakresie postępowania dotyczącego zapobiegania i zwalczania demoralizacji jest osoba, która nie ukończyła 18 roku życia.

2.     Nieletnim w zakresie postepowania o czyny karalne, jest osoba, która dopuściła się czynu po ukończeniu 13 roku życia, a przed ukończeniem 17lat.

3.     Trzecie znaczenie nieletności związane jest wyłącznie z postępowaniem wykonawczym w zakresie wykorzystania środków wychowawczych lub poprawczych za nieletniego uznana jest osoba względem, której środki takie zostały orzeczone choćby ukończyła 18lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia lat 21.

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich nie ma zastosowania jeżeli chodzi o bardzo małe dzieci.   Istotne znaczenie ma jednak ustalenie dolnej granicy wieku, gdyż sąd musi wiedzieć czy podjąć decyzje o wszczęciu postępowania wyjaśniającego czy zastosować wobec nieletniego środki wychowawcze. Według ustawy dolną granicą jest ukończenie 13lat w chwili popełniania czyny karalnego. Oznacza to iż, popełnienie czynu karalnego przez nieletnich, którzy nie ukończyli tego wieku będzie traktowane jako przejaw demoralizacji  i przeprowadzone będzie postepowanie opiekuńczo-wychowawcze.

              Przyczyny przestępczości nieletnich

Przestępczość nieletnich jest wypadkowo wielu czynników:

- cech osobowości jednostki: podwyższona agresja, wysoki poziom lęku, nadpobudliwość, co skutkuje trudnościami w kontrolowaniu sfery emocjonalnej i własnych zachowań.

- środowiska rodzinnego: przestępczość rodziców, patologie społeczne, brak opieki rodzicielskiej związanych między innymi z migracją zarobkową, zastępczą opieką dalszych krewnych, systemem kar i nagród stosowanych w rodzinie, styl wychowania i klimat uczuciowy w rodzinie, stan zdrowia członków rodziny.

- środowiska szkolnego: niewłaściwa działalność prowadzona przez środowisko szkolne, wady w strukturze systemu szkolnictwa, brak pomocy pedagoga w przyswajaniu wiedzy, brak reakcji na negatywne zachowania uczniów, ograniczone propozycje zajęć wypełniających czas wolny.

- środowisko rówieśnicze: przestępczość rówieśników, przynależność do subkultur, potologie rodzinne rówieśników.

- zagrożeń wynikających z alkoholizmu, narkomani, przynależność do nieformalnych grup młodzieżowych.

Od wielu lat odnotowuje się stały wzrost przestępczości wśród nieletnich. Zwiększa się zarówno liczba sprawców jak i liczba popełnionych przez nich czynów karalnych.

Najwięcej przestępstw popełnionych przez nieletnich stanowią przestępstwa kryminalne w tym: kradzieże, a zwłaszcza z włamaniem, rozbójnicze oraz rozboje.

Zwiększa się również liczba udziału nieletnich w bójkach lub pobiciach oraz liczba przestępstw uszczerbku na zdrowiu.

Analizując problemy związane z przestepczością nieletnich, należy zwrócić uwagę na działania przestepcze wzorganizowanych grupach. Jest to zjawisko bardzo nie pokojące, bowiem działalność przestępcza w tych grupach powoduje szybkie pogłębianie się procesu demoralizacji, a w związku z tym zmniejsza się szansa na resocjalizację.Wiąże się to z częstym powrotem do przestępstwa.

Z uwagi na kryminogenny charakter w zainteresowaniu policji pozostaje zjawisko prostytucji nieletnich. Rzeczywista skala tego zjawiska jest trudna do zliczenia, gdyz policja ujawnia prostytuujących się nieletnich w wyniku przeprowadzonych kontroli, działańprewencyjnych, bądź na podstawie informacji operacyjnych oraz informacji uzyskanych od innych nieletnich. Zjawisko prostytucji wśród nieletnich jak wynika z informacji policji przechodzi i ewoluuje w kierunku tzw. sponsoringu (utrzymywanie nieletniego i zaspokajanie jego potrzeb materialnych w zamian za świadczenie usług o charakterze seksualnym). Oferujący swoje usługi często korzystają komunikatorów internetowych, które zapewniają im poczucie anonimowości.

              Wśród wielu elementów determinujących przestępczość nieletnich, wymienić należy:

- chęć zdobycia pieniędzy lub innych korzyści materialnych

- zaimponowanie innym

- namowa kolegów lub osób dorosłych

- powielanie wzorców i zachowań, mających swoje żródło w domu rodzinnym lub lansowanych w środkach masowego przekazu, scen przemocy, okrucieństwa i agresji;

- poczucie bezkarności za wczesniejsze czyny oraz poszukiwanie akceptacji, nie mogących znaleźć oparcia i poczucia bezpieczeństwa wśród rodziców lub opiekunów.

Charakterystyka i skala przestepczości nieletnich w świetle analiz i danych statystycznych Komendy Głównej Policji:

- nieletni sprawcy czynów karalnych to najczęściej uczniowie szkół gimnazjalnym oraz uczniowie szkół zawodowych.

Dominującą grupę stanowią chłopcy w wieku 13-16lat (powtarzajacy klasy, wagarowicze, uciekinierzy z domów, środków opiekuńczo- wychowawczych.

- przestępczość i demoralizacja uwarunkowana jest głównie sytuacją rodzinną na którśą nakładają się niepowodzenia szkolne i  wpływ rówieśników. Nieletni którzy wchodzą w konflikt z prawem w większości pochodzą z rodzin rozbitych, niewydolnych wychowawczo, z rodzin patologicznych ( rodzice bądź jedno z nich są przestępcami, alkoholikami, narkomanami), a także z rodzin ubogich , dotkniętych bezrobociem.

Psychologowie często upatrują źródeł zachowań agresywnych i destrukcyjnych młodych ludzi, głównie w kondycji rodziny, a w szczególności z braku ojca. Brak ten polega nie tylko na nie obecności fizycznej ojca ale również na tym iż coraz częściej ojciec jest nieobecny emocjonalnie a wychowaniem zajmuje się matka. Chłopcy nie mają zatem

pozytywnych męskich wzorców socjalizacyjnych. Uczestnictwo w grupie nieformalnej to jeden ze sposobów poszukiwania wzorców, które mogliby naśladować.

- przestępczość nieletnich podobnie jak i dorosłych koncentruje się w terenach miejskich, szczególnie w dużych aglomeracjach. Miejsca dokonywanych przestępstw to: ulice, rejony obiektów handlowych, salonów gier i szkół, oraz okolice dworców, przystanków komunikacji miejskiej.

Tabela obrazująca przestepczość nieletnich na przełomie lat 1990-2010

ROK

przestępstwa
stwierdzone

- w tym czyny
karalne nieletnich

% udziału
nieletnich

podejrzani
ogółem

- w tym
podejrzani nieletni

% udziału
nieletnich

1990

883 346

60 525

6,8

273 375

43 356

15,8

1991

866 095

62 834

7,2

305 031

41 296

13,5

1992

881 076

66 220

7,5

307 575

41 573

13,5

1993

852 507

72 152

8,4

299 499

43 039

14,3

1994

906 157

75 822

8,3

388 855

61 109

15,7

1995

974 941

82 551

8,5

423 896

68 349

16,1

1996

897 751

70 073

7,8